Kurs HTML 4.01, XHTML 1.0 i CSS 2 z przyk│adami autor: Dariusz Majgier • ostatnia aktualizacja kursu: 2003.06.01

[Start] • [Elementy HTML] • [Atrybuty HTML] • [Style CSS] • [Porady online]
[A] [B] [C] [D] [E] [F] [H] [I] [K] [L] [M] [N] [O] [P] [Q] [R] [S] [T] [U] [V] [W] [Z]
[kolory] • [tekst] • [czcionki] • [rozmiary] • [pozycje] • [tabele] • [listy] • [formularze]
[struktura] • [linki] • [multimedia] • [bloki] • [obramowania] • [t│a] • [synteza] • [druk]

Je┐eli dobrze opanujesz HTML i zaczniesz tworzyµ bardziej zawansowane serwisy WWW, w pewnej chwili odkryjesz wiele niedoskona│o╢ci tego jΩzyka. Okazuje siΩ, ┐e w czystym HTMLu nie mo┐na stworzyµ bazy danych z ksi▒┐kami, nie da siΩ te┐ napisaµ sklepu internetowego czy przetworzyµ danych z formularza. Nie wspominaj▒c ju┐ o forach dyskusyjnych czy wyszukiwarkach stron WWW.

Nie znaczy to, ┐e z jΩzyka HTML wkr≤tce zrezygnujesz. O nie! Jest on niezbΩdny, bowiem wyniki dzia│ania wszystkich tych skrypt≤w i narzΩdzi pokazywane s▒ w dalszym ci▒gu jako zwyk│e strony WWW napisane w jΩzyku HTML (ewentualnie z do│▒czonym skryptem). Jedyna r≤┐nica polega na tym, ┐e strona staje siΩ dynamiczna, a wiΩc mo┐e za ka┐dym razem wygl▒daµ inaczej, czyli zawieraµ inne elementy jΩzyka HTML lub inne tre╢ci.

Dynamiczne strony

Aby lepiej zrozumieµ ideΩ dynamicznych stron, zobacz jak zbudowane s▒ serwisy prasowe publikuj▒ce aktualno╢ci. Tam nowe informacje pojawiaj▒ siΩ nawet co kilka minut. Nikt przecie┐ nie tworzy co chwilΩ nowej strony g│≤wnej z tytu│ami, kt≤re kieruj▒ do osobnych stron, gdzie zamieszczane s▒ poszczeg≤lne informacje. By│oby to zbyt pracoch│onne. Wyobra╝ sobie, co by siΩ sta│o, gdyby nagle kto╢ chcia│ zmieniµ wygl▒d wszystkich wiadomo╢ci - nie chcia│bym byµ osob▒, kt≤ra musi rΩcznie zmieniµ zawarto╢µ kilkunastu tysiΩcy osobnych dokument≤w HTML!

Z problemem mo┐na sobie │atwo poradziµ. Wystarczy skonstruowaµ szablon strony, do kt≤rego z bazy danych wstawiane s▒ w odpowiednie miejsca tytu│y i tre╢µ informacji. W bazie danych s▒ one zapisane jako zwyk│y tekst. Dopiero po ich pobraniu i wstawieniu w szablon strony WWW, kt≤ry zawiera polecenia HTML, ca│o╢µ wysy│ana jest do przegl▒darki. Odbiorca widzi j▒ jako zwyk│a strona HTML. R≤┐ni siΩ tylko nazw▒ - zamiast tradycyjnego index.html mo┐na spotkaµ np. index.php lub index.cgi. Rozszerzenie okre╢la jΩzyk skryptowy, kt≤ry zosta│ zastosowany do wygenerowania strony WWW.

JΩzyki programowania pozwalaj▒ na przekazywanie r≤┐nych parametr≤w do wnΩtrza dokument≤w. Wygl▒da to na przyk│ad tak: index.php?id=1354. W ten spos≤b mo┐na poinformowaµ program, ┐e szablon ma byµ wype│niony informacj▒ o okre╢lonym numerze ID, w tym wypadku jest to news numer 1354. Taki "trick" pozwala jedn▒ stronΩ wykorzystaµ do wy╢wietlania wielu informacji w zale┐no╢ci, jakie dane zosta│y do niej przekazane.

Tym sposobem nie mamy ju┐ 10 tys. osobnych stron HTML, ale jedn▒ stronΩ napisan▒ w wybranym jΩzyku programowania. Znaj▒c sk│adniΩ jΩzyka mo┐emy pobieraµ informacje z baz danych lub z innych serwis≤w, przetwarzaµ dokumenty, wyszukiwaµ informacje lub obs│ugiwaµ fora dyskusyjne.

Po stronie u┐ytkownika

CzΩ╢µ jΩzyk≤w programowania uruchamianych jest w przegl▒darce, kt≤ra odpowiada za ich poprawne wykonanie. Sprawa wygl▒da podobnie, jak z jΩzykiem HTML - przegl▒darka "czyta" kod i wykonuje go w swoim oknie. U┐ytkownik musi jednak mieµ now▒ wersjΩ przegl▒darki, obs│uguj▒c▒ poprawnie wybrany jΩzyk programowania.

NajczΩ╢ciej jest to JavaScrypt i Java. Poniewa┐ ka┐da przegl▒darka r≤┐ni siΩ jednak nieco sk│adni▒ polece±, mog▒ pojawiµ siΩ problemy z dzia│aniem tych skrypt≤w. U┐ytkownik mo┐e te┐ zabroniµ przegl▒darce wykonywania ich, przez co strona mo┐e straciµ na jako╢ci i czytelno╢ci.

Zalet▒ takiego rozwi▒zania jest szybko╢µ dzia│ania. To przegl▒darka wykonuje kod programu wiΩc uruchamia siΩ on znacznie szybciej ni┐ przes│anie strony przez Internet. Natychmiast widaµ te┐ efekty dzia│ania skryptu. Je┐eli skrypt nie pobiera dodatkowych danych przez Internet, mo┐na u┐ywaµ programu nawet po roz│▒czeniu siΩ z Internetem (np. graµ w gry napisane w Javie)

JΩzyki JavaScript i JScript

JavaScript (firmy Netscape) i JScript (Microsoftu) funkcjonuj▒ce w zasadzie pod nazw▒ JavaScript to bardzo podobne jΩzyki, kt≤re mo┐na umieszczaµ na stronach WWW i mieszaµ je z HTMLem. S▒ bardzo przydatne gdy trzeba szybko poradziµ sobie z prostym problemem, np. weryfikacj▒ formularza lub wy╢wietleniem na stronie aktualnej daty z imieninami czy jakiego╢ okienka z podpowiedzi▒. Oczywi╢cie mo┐na je te┐ stosowaµ do bardziej zaawansowanych rzeczy - np. rozwijanych system≤w menu.

JavaScript ma jednak powa┐n▒ wadΩ - za jego wykonanie odpowiada przegl▒darka, a poniewa┐ przegl▒darki r≤┐nych firm inaczej interpretuj▒ polecenia jΩzyka JavaScript, wynik dzia│ania skryptu mo┐e byµ r≤┐ny. W skrajnych przypadkach u┐ytkownik nic nie zobaczy. Tym bardziej, ┐e mo┐e wy│▒czyµ w przegl▒darce ten jΩzyk lub jego przegl▒darka mo┐e go wcale nie obs│ugiwaµ.

Do zalet nale┐y niew▒tpliwie fakt, ┐e nie trzeba za ka┐dym razem prze│adowywaµ strony aby zobaczyµ efekty dzia│ania skryptu. W ten spos≤b mo┐na zrobiµ np. przyciski graficzne, kt≤re zmieniaj▒ siΩ, gdy najedziemy na nie wska╝nikiem myszy.

JΩzyk Java

PotΩ┐ny jΩzyk pozwalaj▒cy na umieszczenie na stronie WWW gotowego programu o dowolnym stopniu skomplikowania. Np. gry, edytora tekst≤w, arkusza kalkulacyjnego, interaktywnej mapy z pogod▒. W wydzielonym miejscu na stronie mo┐na wstawiµ program nie ustΩpuj▒cy jako╢ci▒ programom tradycyjnym. Dodatkowo dzia│a on w ka┐dym systemie operacyjnym tak samo. Jedyna wada to fakt, ┐e r≤wnie┐ wykonuje go przegl▒darka, przez co nie zawsze mo┐na go uruchomiµ. U┐ytkownik mo┐e te┐ wy│▒czyµ dzia│anie program≤w w Javie.

Po stronie serwera

Przeciwno╢ci▒ skrypt≤w wykonywanych po stronie u┐ytkownika s▒ jΩzyki programowania wykonywane po stronie serwera. Serwer odpowiada za "wyprodukowanie" strony wed│ug naszych potrzeb i przes│anie jej w gotowej postaci do przegl▒darki. Mo┐e to byµ czysty HTML lub wzbogacony r≤wnie┐ o skrypty wykonywane po stronie przegl▒darki. JΩzyki wykonywane po stronie serwera maj▒ t▒ zaletΩ, ┐e mog▒ wsp≤│pracowaµ z innymi aplikacjami uruchomionymi na serwerze, np. bazami danych. Ma│o tego - s▒ niezale┐ne od przegl▒darki, wiΩc ka┐da otrzyma dok│adnie ten sam wynik dzia│ania skryptu.

Najpopularniejszymi jΩzykami tego typu s▒ PHP, PERL, ASP. Interfejs CGI pozwala na uruchamianie po stronie serwera program≤w w dowolnych jΩzykach, r≤wnie┐ w C. Dla programisty oznacza to dostΩp do niemal wszystkich narzΩdzi znajduj▒cych siΩ na serwerze. Mo┐na w ten spos≤b zarz▒dzaµ serwerem, dodawaµ nowych u┐ytkownik≤w, wysy│aµ pocztΩ, konfigurowaµ i udostΩpniaµ r≤┐ne us│ugi sieciowe oraz robiµ wiele innych rzeczy za po╢rednictwem zwyk│ej przegl▒darki stron WWW.

JΩzyk PHP

Szalenie popularny i niezbyt trudny jΩzyk. Ma mn≤stwo zalet i pozwala budowaµ najbardziej skomplikowane serwisy i portale. Znaj▒c kilkana╢cie podstawowych polece± mo┐na ju┐ pokusiµ siΩ o tworzenie ca│kiem zaawansowanych serwis≤w. UdostΩpniaj▒ go obecnie wszyscy wiΩksi dostawcy Internetu. Strony napisane w tym jΩzyku mo┐na poznaµ po rozszerzeniu nazwy, najczΩ╢ciej .php, .php3, .php4.

JΩzyk PERL

R≤wnie popularny, ale nieco trudniejszy do opanowania dla pocz▒tkuj▒cych. Te┐ pozwala budowaµ najbardziej skomplikowane serwisy. Kiedy╢, gdy nie by│o jeszcze PHP, by│ najpopularniejszym jΩzykiem skryptowym. UdostΩpniaj▒ go obecnie wszyscy wiΩksi dostawcy Internetu. Strony napisane w tym jΩzyku mo┐na poznaµ po rozszerzeniu nazwy, najczΩ╢ciej .cgi, .pl.

JΩzyk ASP

Produkt firmy Microsoft, wiΩc wykorzystywany jest bardzo czΩsto na serwerach WWW tej firmy. Pozwala na zintegrowanie danych i program≤w pracuj▒cych pod kontrol▒ ╢rodowiska Windows. Zdecydowanie ustΩpuje popularno╢ci▒ PHP i Perlowi. Jednak wielu tw≤rc≤w stron wybiera go, jako najlepsze rozwi▒zanie. UdostΩpniaj▒ go tylko wybrani dostawcy Internetu. Strony napisane w tym jΩzyku mo┐na poznaµ po rozszerzeniu nazwy, najczΩ╢ciej .asp.

To nie koniec...

Powy┐sze jΩzyki s▒ najpopularniejsze, ale nie jedyne. NarzΩdzi do tworzenia dynamicznych stron WWW jest wiele, a r≤┐ne firmy oferuj▒ w│asne rozwi▒zania. Wyb≤r odpowiedniego jΩzyka narzuca rodzaj i stopie± zaawansowania serwisu WWW. CzΩsto te┐ wykorzystuje siΩ kilka jΩzyk≤w jednocze╢nie.

Na pocz▒tek proponujΩ Ci naukΩ jΩzyka PHP. Jest wystarczaj▒co zaawansowany i jednocze╢nie na tyle prosty, ┐e po jego opanowaniu w stopniu podstawowym mo┐esz spokojnie konkurowaµ z wiΩkszymi serwisami. W Internecie znajduje siΩ tysi▒ce gotowych skrypt≤w, wiΩc wystarczy tylko umiejΩtno╢µ konfigurowania i dodawania ich do w│asnego serwisu, aby cieszyµ siΩ wyszukiwark▒ na stronie lub w│asnym forum. Wiele gotowych przyk│ad≤w i skrypt≤w opisanych jest w serwisie Web.Reporter.pl.